هر ملتی سال نوی خود را با آداب و رسوم خاصی آغاز می کنند؛ برخی بالن های کاغذی در آسمان هوا کرده و بعضی دیگر سفره هفت سین می چینند. جشن های آغاز سال، همه ریشه در افکار گذشتگان اهالی آن دیار دارد و آشنایی با آن ها می تواند دریچه ای نو به روی شناخت بومیان مناطق گوناگون دنیا بگشاید. از جمله سرزمین هایی که از دیرباز در زمینه فستیوال ها و جشن های مختلف پیش گام بوده اند، کشورهای آسیایی و به خصوص آسیای شرقی و میانه هستند. 

سونگکران (Songkran) یکی از بزرگترین جشنواره هایی است که هر سال در تاریخ 13 آوریل مصادف با 24 فروردین ماه، در تایلند برگزار می شود. به مناسبت این مراسم بزرگ، چهاردهم و پانزدهم آوریل (25 و 26 فروردین) نیز تعطیل رسمی اعلام می شود تا اهالی همه شهرهای تایلند بتوانند در این جشن شرکت کنند، به این ترتیب سونگکران 3 روز به طول می انجامد.

واژه سونگکران "Songkran" ریشه در کلمه سمکرانتی "saṃkrānti" دارد. این کلمه به زبان سانسکریت و به معنای معجزه آسمانی است، برخی هم آن را معادل کلمه عبور یا نزدیک شدن می دانند. اگر هیچ تصوری در رابطه با جشن سونگکران ندارید، باید بگوییم که این فستیوال یکی از فوق العاده ترین رسم ها در سراسر دنیا به شمار می آید زیرا هر کاری که در آن انجام می شود نماد و نشان دهنده موضوع خاصی است. مهم نیست که هر فردی چه سنی دارد، برای او ماموریت خاصی تدارک دیده می شود تا همه در کنار هم سال نوی خود را شروع کنند. آب بازی قسمتی از جشن سونگکران است؛ اما به دلیل این که افراد بسیاری طی این فستیوال به آب بازی می پردازند، اغلب آن را با رسم آب بازی می شناسند و حتا در برخی شهرها با نام جشن آب از آن یاد می شود.

فلسفه اصلی سونگکران، پاک شدن از گناهان و زدودن بدبختی ها از زندگی است و هر کاری که طی چند روز جشن سونگکران انجام می شود، ریشه در همین موضوع دارد. در طی این جشن، تایلندی ها سعی می کنند لباس های سنتی شان را به تن کرده تا فرهنگ شان را بیشتر به شرکت کننده های خارجی نشان دهند. پس اگر قصد شرکت در سونگکران را دارید، از حالا بدانید که جشنی منحصر به فرد و هیجان انگیز پیش رو خواهید داشت.

سونگکران در سرزمین هایی چون میانمار، لائوس، سریلانکا، کامبوج، هند، ویتنام و... نیز برگزار می شود؛ اما اگر می خواهید شاهد یک سونگکران تمام عیار باشید باید به تایلند بروید. همراه ما بمانید تا سه روز متوالی آب بازی را در تایلند تجربه کنیم و از آداب آن برای تان بگوییم.

از چند روز پیش از فرا رسیدن جشن سونگکران، محل های خاصی در کوچه و خیابان های شهرهای مختلف تایلند مشخص می شوند که افرادی که علاقه مندند در آب بازی شرکت کنند به این مکان ها بروند. در گذشته افراد مسن بیشتر در سونگکران شرکت می کردند؛ اما امروزه این جشن بسیار مورد علاقه جوانان و به ویژه پسر بچه ها قرار گرفته است و آن ها بیشترین جمعیت حاضر در این جشن را تشکیل می دهند.

در ابتدای شروع جشن در سراسر شهرها تصاویری از بودا را نصب می کنند تا نشان دهنده آمدن جشنی مذهبی باشد. در زمانی که عکس های بودا پخش می شود، شرکت کننده ها تمیزکاری خانه های شان را به اتمام رسانده اند و برای آب بازی از منزل ها خارج می شوند.

بدون شک، آب مهم ترین عنصر در سونگکران است. از حدود ساعت 8 صبح آرام آرام سر و کله شرکت کننده های این جشن در خیابان های شهرهای تایلند پیدا می شود. همه لباس های رنگارنگ به تن کرده اند تا شادی خود را به نمایش در آورند. تجهیزاتی چون تفنگ های آب‌پاش و سطل آب نیز به وفور در میان شرکت کننده ها به چشم می خورد که برای آغاز جنگ آب بازی همراه آورده اند. 

در طی سونگکران، اهمیتی ندارد که چه کسی مقابل شما قرار گرفته است؛ حق شلیک آب به سوی همه در این فستیوال هیجان انگیز وجود دارد و باید به همه شلیک کنید. حالا که به صورت کلی نگاهی داشتیم بر جشن سونگکران به بررسی آداب آن می پردازیم.

پوشیدن لباس مناسب از مهم ترین نکته ها درباره جشن سونگکران است. برای شرکت در این فستیوال همه از شلوارک استفاده می کنند و لباس هایی با رنگ های شاد می پوشند تا هم گرمای هوا آزارشان ندهد و هم نشان دهند که برای این جشن شاد هستند و به سنت های دیرین خود احترام می گذارند. اگر برای اولین بار است که در این جشن شرکت می کنید با خود عینک محافظ هم همراه داشته باشید تا پاشیده شدن آب به درون چشم های تان موجب ناراحتی شما نشود.

یکی از آداب شایسته ای که در طی جشن سونگکران انجام می دهند آزادسازی حیوان ها است، به خصوص ماهی و پرنده ها. البته دیده شده که بوفالو و گاوها را نیز آزاد می کنند تا این جانداران نیز در سال جدید آزاد باشند.

در طی جشن سونگکران، تایلندی ها به سوی معبدها می روند و با خود برای راهبان، غذا و خوراکی های جورواجور همراه می برند. با این کار می خواهند ادای احترامی کرده باشند به بزرگان مذهبی شان و همچنین از آن ها بابت حفظ سنت های دیرین تشکر کنند. البته خیلی ها نیز برای زیارت بوداها به سوی معابد می روند و برای مجسمه ها غذا می برند. راهبان نیز برای تشکر از مراجعه کننده ها به آن ها غذا و خوراکی های خوشمزه ای نظیر شیرینی می دهند. راهب ها اغلب در روزهای سونگکران، مردم را به یک صبحانه لذیذ و تمام عیار میهمان می کنند. بعضی ها هم که به معبدها رفته اند، بعد از صرف صبحانه، روی دست مجسمه های بودا آب می ریزند و آن آب را متبرک و مایه پاکیزگی تلقی می کنند.

 

تایلندی ها عقیده دارند دیدار پدر و مادرها طی جشن، کار پسندیده ای است به همین خاطر خیلی ها به زادگاه شان باز می گردند و از بزرگان شان دیدن می کنند.

همان طور که قبل تر هم گفتیم، دلیل آب بازی در جشن سونگکران، پاک شدن از آلودگی هاست. در همین راستا افرادی که به دین بودایی گرویده اند و به آیین های شان اهمیت می دهند، از بزرگان خود می خواهند که روی آن ها آب بریزند. ریختن آب پاکی توسط افراد مسن روی جوانان، نشان دهنده منزه شدن از آلودگی هاست. راهبان معابد بودایی و هندو نیز در طول جشن سونگکران وظیفه ریختن آب روی جوان ها را بر عهده می گیرند و برای آن ها طلب آمرزش می کنند.

اگر با دقت بیشتری به چهره شرکت کننده های این جشن نگاه کنید متوجه خواهید شد که برخی از آن ها به صورت های شان گِل (اغلب از خاک رس) مالیده اند. این کار نیز به صورت نمادین انجام می شود زیرا در پایان جشن، گل ها را تمیز می کنند و گویی از پلیدی ها پاک شده اند و آماده ورود به سال جدید هستند. بعضی ها نیز عقیده دارند که این گل ها در قدیم توسط راهبان روی صورت مردم عادی مالیده می شد و نشانه برکت بود. در این میان شاید افرادی را هم ببینید که روی خود گچ پاشیده اند، گچ نیز در سونگکران نشان برکت به شمار می آید. لازم است ذکر کنیم که برخی بر این عقیده هستند که رسم مالیدن گچ به سر و صورت مخصوص به هندی ها بوده است.

گذشته از تمیز شدن جسم و روح، تمیز کردن خانه ها نیز در روزهای سونگکران اهمیت ویژه ای دارد زیرا تایلندی ها ترجیح می دهند که سال نوی خود را در محیطی عاری از آلودگی ها آغاز کنند.

در چند سال اخیر شاهدیم که موسیقی هم به جشن سونگکران راه پیدا کرده است. این موضوع ارتباطی به آداب و رسوم کهن بومیان تایلند ندارد و تنها برای بیشتر شدن هیجان است. موسیقی هایی که در سونگکران به گوش می رسند شاد و گاهی غربی هستند.

نکته جالبی که در رابطه با سونگکران وجود دارد این است که افراد بسیاری همراه با آب، به دیگران عطر می زنند. این کار به دو موضوع اشاره دارد؛ نخست این که عطر زدن کاری بهداشتی است و به نظافت افراد کمک می کند و باعث خواهد شد که با بدن های پاکیزه تری وارد سال جدید شوند. مورد دیگر این که همان طور که اشاره کردیم سونگکران به مناسبت فرا رسیدن سال نو برپا می شود و همیشه بهار با گل های رنگارنگ و بوی خوش شان شناخته می شود. پراکنده کردن عطر نیز روشی برای یادآوری فرا رسیدن فصل بهار است.

جالب است بدانید که در گذشته سونگکران معانی جالبی داشته است که متاسفانه امروز حتا بسیاری از تایلندی ها نیز از آن ها بی خبرند. در ابتدای این مطلب اشاره کردیم که یکی از معانی سونگکران، عبور و حرکت است. بر خلاف تصور عامه منظور از این واژه گذر از پلیدی ها و پاک شدن نیست بلکه هدف حرکت سیاره ها و خورشید است. می دانیم که گذر سال ها بر اساس یک دسته بندی 12 گانه یا همان 12 ماهِ سال، اندازه گیری می شود. در اصطلاح فلکی به گذر این دوازده برج، زودیاک (zodiac) می گویند. پس منظور از گذر و حرکت در واژه سونگکران، حرکت صور فلکی و پایان یک سال و آغاز سال جدید است. در گذشته سونگکران را جشن می گرفتند تا از آغاز سال نو خبر بدهند و همچنین به استقبال بهار بروند به همین خاطر خانه های شان را با گل و گلدان های طبیعی می آراییدند و آمدن بهار را خوش یمن می دانستند.

اگر به تاریخچه به وجود آمدن سونگکران نگاهی بیندازیم، متوجه خواهیم شد که مردم و جشن های متعددی در آن تاثیر داشته اند برای مثال برخی عقیده دارند که سونگکران از عقاید سرخپوستان نشات گرفته است زیرا آن ها از دیرباز به شکار و کشاورزی می پرداختند و آب نقشی حیاتی در زندگی شان داشت، همچنین با آغاز بهار برای رونق کشاورزی مراسمی را برپا می کردند و به دیدار پدر و مادرهای شان نیز می رفتند.

نظریه دیگری که از دیدگاه قبلی معتبرتر است، بیان می کند که سونگکران تغییر یافته جشنی به نام ماکار سانکرانتی (Makar Sankranti) است. این جشن در هند به مناسبت گرامی‌داشت برداشت محصول برپا می شود. در ماکار سانکرانتی، موقعیت خورشید و گذر ماه ها اهمیت زیادی دارد و این موضوع، مهم ترین دلیلی است که سونگکران را پیشرفته شده ماکار سانکرانتی می دانند.

در سال های ابتدایی برگزاری سونگکران، کارمندان دولتی و اعضای بلند مرتبه تایلند، به پادشاه ادای احترام می کردند و همه به دست بوسی او می رفتند؛ اما امروزه این کار برای همه اجباری نیست و به صورت صوری انجام می شود. منظور از این کار، ادای احترام و تجدید میثاق با پادشاه بود و در عوض حاکم نیز قول می داد که خوراک مردم را تامین کرده و زندگی شان را بهتر کند.

تاریخ دقیق به وجود آمدن جشن سونگکران مشخص نیست؛ اما می دانیم که در زمان پادشاه راتاناکوسین (Rattanakosin) چنین جشنواره ای وجود داشت. او در سال 1782 میلادی حکومتش را آغاز کرد و پایتختش بانکوک بود. گفته می شود که سونگکران برای سرگرم کردن این پادشاه قدرتمند به وجود آمد؛ اما شواهد تاریخی نشان می دهند که به احتمال زیاد پیش از وی نیز سونگکران وجود داشته اما در بین طبقه متوسط جامعه رواج داشته است. 

سونگکران به عید نوروز نیز شباهت هایی دارد؛ به دلیل آن که این جشن را باستانی می دانند و پیشینه اش را به سال ها پیش نسبت می دهند. احتمال این که سونگکران برگرفته از جشن ایرانیان باشد نیز وجود دارد زیرا ایرانی ها از دیرباز با آغاز سال نو به تمیز کردن خانه ها می پرداختند و به دیدار پدر و مادرهای شان می رفتند. 

با همه این تفاصیل مطمئن هستیم که از سال 1888 میلادی سونگکران به عنوان یک جشن و تعطیلی رسمی در تقویم تایلند به ثبت رسیده است.